1/11/2011

Theodora Keogh

Theodora Keogh, who has died aged 88, was the author of nine novels, all of them dark in tone and many of them peopled with sinister figures.

The remarkable early novels treated young girls facing sexual conflict in New York and Paris, and critics could not decide whether Theodora Keogh possessed extraordinary understanding of these matters or was merely aiming to shock.

The composer and diarist Ned Rorem described her as "our best American writer, certainly our best female writer", and judged that the Keoghs "represented all that was good about America to everyone in Paris".

She was born Theodora Roosevelt on June 30 1919 in New York, the elder of three daughters of Archibald Bulloch Roosevelt, the third son of President Theodore Roosevelt. (In later life Theodora was to play down the Roosevelt connection, forbidding any mention of it to be made in her books

Her father served in the US Army and received the Silver Star in the Second World War. In civilian life he was chairman of Roosevelt & Cross, a Wall Street investment firm. Her mother was Grace Lockwood, from Boston.

Theodora was brought up on the East River, and in the country at Cold Spring Harbor, near Oyster Bay. Her father instilled into her a love of the outdoors with picnics and camping on the sand islands. She was educated at Chapin School in Manhattan, and was finished at Countess Montgelas's in Munich. (The countess, an admirer of Hitler, was to die during the war when her cigarette set fire to her chalet.)

As a young girl Theodora wore boyish clothes, carried a knife and persuaded schoolfriends to swim nude with her. She was briefly a debutante before trying life as a dancer, in Canada and then South America. She joined a ballet company with Alexander Iolas but hated it, so signed up with a musical revue at the Copacabana at Rio, again with Iolas.

Together they staged a satire on the married life of Greeks, but the heavy Salvador Dalí costumes proved restricting. Sometimes they performed in the street. This being wartime, a Roosevelt dancing in South America was not considered in the best national interest, and she and Iolas returned home in February 1943.

Theodora gave up dancing in 1945 when she married the handsome artist Tom Keogh, two years her junior. He was in New York working for the costumier Madame Karinska, and was judged by his friend the costume designer Willa Kim as "one of the most gifted, natural artists" - though in her view he did not make the sacrifices necessary to fulfil his true potential.

Keogh and his new wife moved to Paris, where he designed for the theatre and ballet and worked as an illustrator for Vogue from 1947 to 1951. Keogh designed costumes for films such as The Pirate (1948), with Judy Garland, and Daddy Long Legs (1955), with Leslie Caron. Every Christmas he decorated the façade of the Galeries Lafayette in Paris.

Succumbing to the allure of Parisian high society, Tom Keogh had an affair with Marie-Laure de Noailles, prompting Theodora to embark on one with her chauffeur. As the Baron de Redé put it: "This made their evening travel arrangements rather complicated."

In 1952 Theodora invited the Korean writer Peter Hyun to a Thanksgiving dinner to meet Willa Kim; but this attempt at matchmaking failed when, at the same party, Willa Kim met (and later married) William Pene du Bois, art editor of the Paris Review. Theodora began a two-year affair with Hyun. The Keoghs finally divorced, but remained friends until Tom's death in 1980. "My estranged but still beloved Tom," she called him.

Theodora gravitated to the Café de Tournon in the rue du Tournon on the Rive Gauche. The café was the meeting place for the Paris Review set, including Pené du Bois and the writers George Plimpton and Peter Matthiessen; Alexander Trocchi and Christopher Logue (founders of the literary journal Merlin); and the Alabama writer Eugene Walter.

The author Richard Wright played pinball while others played chess. There was much talk of politics; occasional hints of spies lurking; and everyone observed who arrived and left with whom. Theodora left with Hyun. Occasionally her Roosevelt world encroached as she was whisked away to lunch with Carmel Snow, editor of Harper's Bazaar, sent by her mother.

Theodora Keogh published her first novel, Meg, in 1950. Partly autobiographical (the heroine came from an Upper East Side family), it tackled dark areas - the heroine was raped, and passed her history exam by threatening to expose her teacher as a lesbian.

John Betjeman described it as a "brutally frightening picture of what may happen to a little girl in New York", and Nigel Nicolson wrote: "A great many people will be outraged by this book, but I place it first on my list because of its remarkable originality, good sense and utter lack of sentimentality."

In the Saturday Review, Patricia Highsmith gave an unknown woman a rare favourable review: "She writes with a skill and command of her material that should set her promptly into the ranks of the finer young writers of today."

The Double Door (1952) was inspired by the Marquis de Cuevas, who ran his own ballet on his wife's Rockefeller money and had two adjoining houses in New York, in one of which they entertained grandly. But an internal door led into the neighbouring house, where unspeakable things took place.

This novel had elements of revenge in that Tom Keogh had an affair with Nathalie Philippart, the ballerina married to Jean Babilée, both of whom were briefly signed by the Cuevas Ballet. In the book the Cuevas figure was able to perform his marital duties only when stirred by the memory of a dark, swarthy Indian boy walking in the Place Vendôme.

"Quite something," noted John Gielgud of some of the book's contents. "Not a book for nursery consumption," added Peter Quennell. "Literary censors would not fail to award it an 'X' certificate." Also in 1952, Theodora Keogh published Street Music, in which a street musician falls in love with a child criminal.

Theodora Keogh wrote six further novels. Among them, The Fascinator (1954) had a young girl being lured to bed by a diseased sculptor; Gemini (1961) tackled incest between twins; and The Other Girl (1962) fictionalised the murder in 1947 of Elizabeth Short (the Black Dahlia).

In England the novels were published by the entrepreneurial Peter Davies and later by Neville Spearman. They were translated into five languages, and in the United States became mass-market paperbacks, their covers deceptively adorned with embracing nudes and tabloid captions: "Her haunting beauty drew men to her - her twisted desires consumed them."

Theodora Keogh never read her reviews and abandoned writing after 1962. But, to her great surprise, in the last five years of her life she was tracked down by a disparate group of new readers from various lands, some bearing offers of republication.

After Paris Theodora Keogh lived in Rome and then in New York. Willa Kim sent her to see the Garbo film Anna Christie, an experience which persuaded her to buy a tugboat which she sailed in the Atlantic; it also led to her finding her second husband, Thomas (Tommy) O'Toole, a tugboat captain. After he left her she lived at the Chelsea Hotel, where she kept a margay (a South American tiger-cat) for company. One night, after she had drunk too much and fallen asleep, it chewed off one of her ears.

In the 1970s Theodora Keogh moved to North Carolina, where she became a friend of the wife of Arthur A Rauchfuss, owner of a chemical plant in Caldwell County. In 1979, after the Rauchfusses divorced, she married Arthur, who died 10 years later.

Theodora Keogh, who died in North Carolina on January 5, spent her final years in a house set in 19 acres. She loved cats, but gave up keeping chickens as they were eaten by coyotes.

Matta- Alexander Iolas

Matta: Dis-Astronaute




Art Gallery Exhibition Brochure

Technical description: Matta (Roberto Sebastian Antonio Matta Echaurren) MATTA: DIS-ASTRONAUTE. New York: Alexander (Alexandre) Iolas Gallery, 1966. First Edition. 8vo. Printed Wrappers. Exhibition Brochure. Good +. One 8 x 11" sheet printed offset recto and verso, neatly folded in half to make 4pp, 1 b&w illustration. A handsome copy of this uncommon ephemeral item that was the only printed documentation of an exhibition. Arcana Books On The Arts


Outside of the four-panel brochure: the front-page text is referenced in The Atrocity Exhibition by the Kline character in the paragraph entitled "A Watching Trinity" in Notes Towards A Mental Breakdown: "Kline: 'Why must we await, and fear, a disaster in space in order to understand our own time? -- Matta.'". In his annotations to this story, Ballard says: "The Chilean painter, Roberto Matta, one of the last of the surrealists, asked this as yet unanswerable question. All disasters -- earthquakes, plane or car crashes -- seem to reveal for a brief moment the secret formulae of the world around us, but a disaster in space rewrites the rules of the continuum inself." One surmises that means it will somehow affect Time. This is reflected in the way Ballard has changed Matta's final question of "a disaster in space, in order to become aware of our world?" to Kline's "a disaster in space in order to understand our own time?". Ballard takes consciousness a dimension forward to understanding...
Roberto Crippa

Nasce a Monza nel 1921.

Frequenta l'Accademia di Brera dove ha come insegnanti Aldo Carpi, Achille Funi e Carlo Carrà.
I primi dipinti figurativi datano 1945.
Nel 1947 si diploma all'Accademia ed espone alla Galleria Bergamini a Milano. Risente del clima post-cubista.
NeI 1948 partecipa alla Triennale di Milano e alla Biennale di Venezia.
Nel 1950 è ancora presente alla Biennale di Venezia ed espone nella mostra collettiva "Arte spaziale" alla Galleria Casanova di Trieste.
Frequenta Lucio Fontana e firma il terzo dei manifesti dello spazialismo "Proposta di un regolamento". Nel 1951 firma il "Manifesto dell'Arte Spaziale" e visita New York dove conosce il gallerista Alexander Jolas, che gli organizzerà mostre personali dalla cadenza annuale.
Partecipa ad esposizioni personali e collettive a New York, al Naviglio a Milano, a Firenze, a Venezia, Zurigo, Stoccolma. Nel 1954 partecipa alla Biennale di Venezia, e alla X Triennale di Milano, espone a New York e tiene viva la collaborazione con architetti, già iniziata nel 1951 in occasione della Triennale. Nel 1955 espone al Naviglio di Milano i polimaterici. Nel 1956, oltre alla Biennale di Venezia è presente in collettive a Tokyo, Hiroshima, Amsterdam, Madrid e in personali a Parigi e Roma.
Continua la sua presenza a New York, Londra, Buenos Ayres per tutto il 1957 anno in cui realizza i primi sugheri, cortecce e legni, oltre che proseguire la realizzazione di ferri, bronzi, pezzi in acciaio dal contenuto neo-primitivo e simbolico. Nel 1958 prende parte alla Biennale di Venezia e l'anno dopo persegue un intenso itinerario espositivo per tutto il mondo.
Nel 1960 inaugura la produzione di amiantiti, collages con sugheri, giornali, veline plastificate ed altri materiali. Molto ricca l'attività espositiva in Giappone, Olanda, Stati Uniti, Australia, Francia e nel 1962, durante uno dei suoi numerosi voli acrobatici, si frattura le gambe e per un anno è costretto all'uso di una carrozzina e di stampelle, impedimento che non blocca il suo vitalismo; si presenta ugualmente a mostre a Losanna, New York e Parigi.
Fino al 1967 il percorso espositivo segna tappe in paesi di tutto il mondo; proprio in quell'anno la Rhodesia gli dedica un francobollo. La sua fama è ormai al vertice e l'artista dà avvio a una serie di amiantiti incise con intagli e con rilievi. Nel 1968 è nuovamente invitato alla Biennale di Venezia e alla Biennale di Mentone.
Segue I'iter espositivo veramente molto fitto in Italia e all'estero, al quale affianca instancabilmente la passione per il volo acrobatico, tanto da essere invitato nel 1971 a rappresentare l'Italia ai Campionati mondiali di acrobazia per il 1972. Proprio nel 1972 però il suo monoposto precipita presso l'aeroporto di Bresso e Crippa, a soli cinquantun'anni, trova la morte insieme al suo allievo Piero Crespi.

Mostre personali:

1947
Milano, Galleria Bergamini

1948
Milano, Galleria di Pittura
Milano Galleria San Fedele

1949
Milano, Galleria San Fedele

1950
Milano, Galleria San Fedele

1951
New York, Alexander Jolas Gallery

1952
Venezia, Galleria del Cavallino
New York, Alexander Jolas Gallery
Milano, Galleria del Naviglio
New York, Stable Gallery
Firenze, Galleria d'Arte Contemporanea
Milano, Associazione Amici della Francia

1953
New York, Alexander Jolas Gallery
Stoccolma, Galerie d'Art Latine
New York, Hugo Art Gallery

1954
Venezia, Galleria del Cavallino
Milano, Galleria del Naviglio

1955
Venezia, Galleria del Cavallino
Washington, Obelisk Gallery
Milano, Galleria del Naviglio

1956
Paris, Galerie du Dragon
Milano, Galleria del Naviglio
Roma, Galleria Selecta

1957
New York, Alexander Jolas Gallery
Paris, Galerie du Dragon

1958
Milano, Galleria del Naviglio
Venezia, Galleria del Cavallino
Arrau, Galerie Bernard
Milano, Galleria del Naviglio

1959
Milano Galleria del Naviglio
Charleroi, Palais des Beaux-Arts
Grencheiì, Galcrie Bernard
New York, Alexander iolas Gallery
Bruxelles, Palais des Beaux-Arts
Bruges, Concertgebow

1960
Levcrkusen, Stadtisches N4useum
Basel, Galerie d'Art Moderne
Bruxelles, Galerie Srnith
New York, Alexander iolas Gallery
Newcastle upon Tyne, Stone Gallery

1961
Milano, Galleria del Naviglio
Venezia, Galleria del Cavallino
Tokyo, Tokyo Gallery

1962
New York, Alexander iolas Gallery
London, Gallery One
Paris, Point Cardiiial
Milano, Galleria Schwarz
Milano, Galleria Toninelli
Milano, Galleria La Parete
Torino, Galleria Narciso

1963
Lausanne, Galerie Alice Pauli
Krefeld, Museum Krefeld
New York, Alexander iolas Gallcry
Lausanne, Galerie Alice Pauli

1964
Milano, Palazzo Reale
Milano, Galleria Schwarz
Seregno, Galleria San Rocco

1965
Dortrnuiid, Museum am Ostwall
Mannheirn, Kunsthalle
Nantes, Galerie Argos
Genova, Galleria Carlevaro

1966
Milano, Galleria del Naviglio
Minneapolis, Daytons
Milano, Galleria Blu
New York, Alexander Jolas Gallery
Lausanne, Galerie Alice Pauli

1967
Paris, Alexander iolas Gallcry
Torino, Galleria La Bussola
Como, Galleria il Salotto
Chexbres, Aspects
Genève, Galerie Alexander iolas

1968
Roma, Galleria Jolas Galatea
Genova, Galleria Il Cosmo
Ginevra, Galleria Lo Zodiaco
Modena, Galleria Tassoni
Bruxelles, Palais des Beaux-Arts
Verona, Galleria dello Scudo
Madrid, Galeria Jolas Velasco
Milano, Galleria Cortina
Livorno, Galleria Girardi

1969
Lecco, Galleria Stefaiioni
Bruxelles, Palais des Beaux-Arts
Brescia, Galleria Schreiber
Roma, Galleria Sylvia
Roma, Galleria Alibert
Milano Galleria Cortina

1970
Milano, Galleria Schettini
Torino, Galleria Gissi
Trieste, Galleria Torbandena
Perugia, Galleria Cecchini
Venezia, Palazzo delle Prigioni
Napoli, Galleria Il Centro
Livorno, Galleria Girardi
Trieste, Galleria Torbandena

1971
New York, Alexander Jolas Gallery
Milano, Galleria Alexander Jolas
Milano, Galleria Cortina
Milano, Palazzo Reale
Bergamo, Galleria Bergamo

1972
Pordenone, Galleria Sagittaria
Catania, New Gallery
Milano, Galleria Cortina
Milano, Galleria Carini
Bergamo, Galleria Michelangelo

1973
Torino, Galleria Pacedue
Napoli, Centro d'Arte L'Approdo
Bologna, Galleria Nucleo

1974
Casale Monferrato, Sala d'Arte l'Aleramica

1975
Bologna, Galleria Il Sagittario

1977
Milano, Galleria Lusarte

1978
Milano, Galleria Schettini
Monza, Galleria Montrasjo

1985
Milano, Galleria Morone

1986
Milano, Galleria Annunciata
Milano, Galleria Carini
Lugano, Overland Trust

1987
San Remo, Galleria Beniamino

1988
Milano, Studio Col di Lana

1990
Milano, Galleria Millennium
Milano, Galleria Carini
Milano, Galleria Il Mercante
Milano, Galleria Il Mappamondo
Verona, Galleria Santegidio Tre
Firenze, Centro Tornabuoni

1993
Monza, Galleria Montrasio

1994
Bergamo, Galleria Bergamo

1999
Monza, Serrone della Villa Reale
Bergamo, Galleria Bergamo

2000
Milano, Banca Cesare Ponti
Milano, Galleria Il Castello

2001
Verona, Galleria d'Arte "Piazza Erbe" - Ghelfi

Per gli aggiornamenti sulle ultime esposizioni dell'artista si rimanda all' Archivio Appuntamenti

περί Αλεξανδρου Ιολα

Μεγάλοι ομοφυλόφιλοι άντρες : Αλέξανδρος Ιόλας

Ο Κωνσταντίνος Κουτσούδης - όπως είναι το πραγματικό όνομα του Αλέξανδρου Ιόλα - , Έλλην από την Αλεξάνδρεια, ήρθε σε ηλικία 17 ετών στην Αθήνα κρατώντας τρεις συστατικές επιστολές του Καβάφη. Εκεί τέθηκε υπό την προστασία του Άγγελου Σικελιανού, του Κωστή Παλαμά και του Δημήτρη Μητρόπουλου. Αναδείχθηκε εξαίρετος πιανίστας και χορευτής στο Βερολίνο, το Παρίσι -όπου συνεργάστηκε με την Κίρα Ναζίνσκι και τα μπαλέτα του μαρκήσιου ντε Κουέβας- και στη Νέα Υόρκη με το Metropolitan Theater. Το όνομα Αλέξανδρος Ιόλας το οφείλει στην εγγονή του Ρούσβλετ, Θεοδώρα, με την οποία επρόκειτο να παντρευτούν. Ποιος, όμως, ήταν στην πραγματικότητα ο Αλέξανδρος Ιόλας, ο άνθρωπος που συνέδεσε τη ζωή του με την ιστορία της τέχνης του 20ού αιώνα ? Ήταν αυτός που πρώτος άνοιξε γκαλερί-δορυφόρους (Alexander Iolas Gallery) σ όλο τον κόσμο· αυτός που εναντιώθηκε με πάθος στον πουριτανισμό της Αμερικής του 40 και του 50, υποστηρίζοντας και καθιερώνοντας τους πρόσφυγες Ευρωπαίους σουρεαλιστές. Σ αυτόν οφείλει πολλά ο πάπας της pop art Άντι Γουόρχολ, αλλά και ο Τάκις, ο Ακριθάκης, ο Πιερ Ρενό, ο Ματιάτσι, ο Τσαρούχης


Απ: Μεγάλοι ομοφυλόφιλοι άντρες : Αλέξανδρος Ιόλας
« Απάντηση #1 στις: Αύγουστος 18, 2007, 04:36:40 πμ »

Η πτώση της οικίας Ιόλα
Το ελληνικό κράτος ενδέχεται να μεταμορφώσει την έπαυλη του περίφημου συλλέκτη σε μουσείο μοντέρνας τέχνης.

ΑΘΗΝΑ. Ο Αλέξανδρος Ιόλας (1908-1987) υπήρξε σημαντικός δωρητής του Κέντρου Pompidou. Ίδρυσε γκαλερί στο Παρίσι, τη Νέα Υόρκη, τη Ρώμη, το Μιλάνο, τη Μαδρίτη και την Αθήνα, και συνέβαλε στην διεθνή αναγνώριση καλλιτεχνών όπως ο Magritte, ο Ernst, και η Niki de Saint Phalle. Μετά τον θάνατό του, η οικία του, που είχε φιλοξενήσει τον Νureyev, τον Warhol και τον De Chirico, και στεγάσει έργα των Rauschenberg, Picasso και Man Ray μεταξύ άλλων, υπέκυψε στην φιλαργυρία των κληρονόμων, καθώς και σε πολλαπλές πράξεις βανδαλισμού, παρότι το 1998 χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο μνημείο. Η επιφάνειας 1250 τ.μ. και επενδεδυμένη με μάρμαρο κατασκευή, επί σειρά ετών είχε αποδοθεί στον Δημήτρη Πικιώνη, πρωτοπόρο του μοντέρνου κινήματος στην Ελλάδα. Όμως στην επίσημη αναφορά της Βάντας Αλεκτορίδου, υπεύθυνης του φακέλου χαρακτηρισμού του κτιρίου, τίθεται θέμα συνεργασίας περισσότερων αρχιτεκτόνων, και ιδιαιτέρως του Παύλου Καλαντζόπουλου, μαθητή του Πικιώνη, ο οποίος πιθανότατα έκανε τις τελευταίες επεμβάσεις.

Αντίο Fontana
Η μάχη για την προστασία της ξεκίνησε το 1994, όταν ο Δήμος Αγίας Παρασκευής, όπου βρίσκεται, εγκατέστησε συμβολικά ένα λουκέτο στην είσοδο του κτήματος. Ο χαρακτηρισμός την έσωσε από σίγουρη κατεδάφιση! Μα ποιο θα είναι το μέλλον της; Το κράτος ενδιαφέρθηκε και σκοπεύει να την αγοράσει για περίπου 2,5 εκατομμύρια ευρώ. Μέσα στο κλίμα της πολιτιστικής ανανέωσης που συνοδεύει την προετοιμασία των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, μπορεί να μετατραπεί σε μουσείο σύγχρονης τέχνης ή πολιτιστικό κέντρο. Όμως τα έξι χιλιάδες ανεκτίμητα έργα τέχνης, τα οποία εκπατρίστηκαν και πωλήθηκαν από τους κληρονόμους, δεν θα επιστρέψουν ποτέ... Σύμφωνα με τον Νίκο Σταθούλη, βιογράφο του μαικήνα, διακόσια κομμάτια έχουν κατασχεθεί, και φυλάσσονται σε μία αποθήκη, μοναδική ελπίδα για το εκκολαπτόμενο μουσείο. Τα υπόλοιπα διέφυγαν από τη φορολογία, χάρη στην ευγενική φροντίδα τής κρατικής επιτροπής, η οποία ανέλαβε το 1987 την κοστολόγηση των έργων. Στην γραπτή έκθεση της επιτροπής (έχουμε μετατρέψει τις αξίες σε ευρώ), διαβάζει κανείς μαργαριτάρια όπως : «Beckman, 1000 ευρώ». Είτε «Fontana, διάτρητος μουσαμάς αγνώστου, 10 ευρώ».


Μαρίνα Βαρουτά , Μάρτιος 2003

Αλέξανδρος Ιόλας και η Θεσσαλονίκη
Είναι αλήθεια ότι πάρα πολύ σημαντικά πράγματα ξεκινούν ανθρώπινα και απλά. Η παλιά φιλία του Αλέξανδρου Ιόλα με τη Μάρω Λάγια αλλά και η επιμονή της τελευταίας για τη δημιουργία ενός μουσείου σύγχρονης τέχνης στη Θεσσαλονίκη, μαζί με τη δραστική και άμεση συμμετοχή του Πέτρου Καμάρα, είναι η αφετηρία της «δωρεάς Ιόλα», η οποία συνολικά περιέλαβε σαράντα επτά έργα.

Από την πρώτη συζήτηση, το 1978, έγιναν πολλά, ενώ η ιδέα ενέπνευσε μια ομάδα ανθρώπων που δούλεψαν σκληρά ώστε σήμερα, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης να είναι ένας θεσμός με οντότητα και εύρος και να εξακολουθεί να εμπνέει τα μέλη και τους πολυάριθμους φίλους και υποστηρικτές του.

Η Θεσσαλονίκη με τους ανθρώπους της σκλάβωσε τον Αλέξανδρο Ιόλα. Του θύμιζε την Αλεξάνδρεια, όπως έλεγε, ή διαισθάνθηκε ταυτόχρονα ότι η μοίρα θα συντηρούσε πάνω σ’ αυτή τη σχέση, σ’ αυτή την αόρατη κλωστή, την μνήμη του. Όχι στη φαντασία, αλλά απτά, με τα έργα που παρέδωσε στα χέρια τους. Ο ίδιος πίστευε, ούτως ή άλλως, ότι τα μουσεία είναι καλύτερα σε χέρια ιδιωτών, μακριά από κρατικές δεσμεύσεις. Όπως ο πολιτισμός, που για να υπάρξει δεν χρειάζεται κυβερνητικές αποφάσεις.

Ο Αλέξανδρος Ιόλας ήταν άνθρωπος της τέχνης, κοσμοπολίτης, διορατικός συλλέκτης, ικανός έμπορος. Νεαρός έφυγε από τη γενέτειρά του Αλεξάνδρεια στη δεκαετία του τριάντα, σπούδασε χορό στο Παρίσι και το Βερολίνο. Ως κορυφαίος χορευτής της Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης περιοδεύει την Ευρώπη και ανακαλύπτει τα νέα ρεύματα και ρυθμούς στη σύγχρονη τέχνη. Όταν ένα σοβαρό ατύχημα τον αναγκάζει να εγκαταλείψει το χορό, αποφασίζει να αφιερωθεί στη συλλογή έργων τέχνης. Ενθουσιάζεται από τον Max Ernst, στη συνέχεια από τον Rene Magritte και τον Victor Brauner.


Αντιλαμβάνεται έγκαιρα ότι οι μεταπολεμικές Η.Π.Α. είναι έτοιμες να υποδεχθούν την ανήσυχη Ευρώπη. Η τέχνη αποκτά την αγορά της και τη δική της χρηματιστηριακή αξία. Δεν θα κάναμε λάθος να λέγαμε ότι ο Ιόλας συντέλεσε σ’ αυτό. Βασίζεται στο ένστικτό του και στις γνώσεις του, το έμπειρο μάτι του διακρίνει τα πάντα, τα πατρονάρει και τα προωθεί. Το 1953 ανοίγει την πρώτη του γκαλερί στη Νέα Υόρκη. Το ’63 στη Γενεύη, το ’64 στο Παρίσι, το ’65 στο Μιλάνο και λίγο αργότερα στη Μαδρίτη. Προέβαλε και καθιέρωσε καλλιτέχνες. Από τις γκαλερί του πέρασαν ονόματα σημαντικά, ανάμεσά τους οι Niki de Saint Phalle, Martial Raysse, Jean-Pierre Raynaud, Pino Pascali, Eliseo Mattiacci, Andy Warhol, Jean Tinguely, Roberto Crippa, Novello Finotti.

Το 1965 αποφασίζει να μεταφέρει την έδρα και την κατοικία του στην Αγία Παρασκευή, στην Αθήνα. Χτίζει το σπίτι του με προδιαγραφές μουσείου και γνωρίζει νέους καλλιτέχνες, συνεργάζεται και δένεται μαζί τους. Ανάμεσά τους ο Τάκις, ο Ακριθάκης, ο Τσόκλης, ο Παύλος. Τους α­νοίγει το δρόμο για διεθνή σταδιοδρομία και αναγνώριση. Οι δεκαετίες '60, '70, '80, σημαδεύονται από τον Αλέξανδρο Ιόλα.

Αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, δυσανάγνωστη ως το τέλος. Όσο η τρέχουσα ηθική τον αρνείται τόσο ο ίδιος αντιδρά επιθετικά και απρό­βλεπτα. Πληθωρικός και κυνικός δίνει και παίρνει πίσω. Ο Αλέξανδρος Ιόλας πεθαίνει το 1987 στην Ν. Υόρκη. Το όνειρό του για ένα "Μουσείο lόλα" στην Αθήνα έμεινε ανεκπλήρωτο. Η τεράστια και σπάνιας αξίας, ­καλλιτεχνικής και εμπορικής, συλλογή του, διάσπαρτη. Ένα μικρό της τμήμα βρίσκεται στο Centre Pompidou στο Παρίσι.

Η συνάντηση του Αλέξανδρου Ιόλα µε τη Θεσσαλονίκη αποκτά, ιδιαίτερη σημασία για την πόλη και την υστεροφημία του διορατικού συλλέκτη. Σήμερα στην Ελλάδα τίποτα δε θυμίζει το ευφυές και δημιουργικό του πέρασμα μόνον η συλλογή των 47 έργων που εκείνος δώρισε τότε, "σαν πυρήνα", για να ξεκινήσει τη ζωή του το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην πόλη µας.

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Μ.Μ.Σ.Τ. µε πολύ χαρά αποφάσισε να τον τιμήσει δίνοντας το όνομά του στην τριώροφη πτέρυγα του μουσείου και αφιερώνοντάς του τον κατάλογο της μόνιμης συλλογής, η οποία περιλαμβάνει πλέ­ον περισσότερα από χίλια έργα (πίνακες, γλυπτά, εγκαταστάσεις, συναρμογές, χαρακτικά, φωτογραφίες) µε την ελπίδα ότι θα παραμείνει έ­να μουσείο αδέσμευτο, αντισυμβατικό και ανοικτό, ιδιότητες που εκτιμούσε ο Αλέξανδρος Ιόλας και χαρακτήρισαν την ζωή του.

Υπόγειο κίνημα για έναν συλλέκτη

Να χαρούμε; Σώζεται η περίφημη βίλα Ιόλα; Μάλλον όχι. Δεν έχει μείνει τίποτα για να σωθεί. Τι θα μαθαίνει για τον περίφημο συλλέκτη ο σύγχρονος θεατής, όταν θα επισκέπτεται την Πινακοθήκη του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων, που θα στεγαστεί σπίτι του; Τι θα του λένε οι συντηρημένοι τοίχοι του μαξιμαλιστικού οικήματος, όταν έχει δεκαετίες τώρα βανδαλιστεί ανεπανόρθωτα η φήμη του ιδιοκτήτη;

Η εικόνα τής λεηλατημένης βίλας ρίχνει περισσότερο φως. Γιατί ο Ιόλας υπήρξε σπουδαίος συλλέκτης και ιδιοφυής έμπορος τέχνης που μεγαλούργησε στο εξωτερικό αλλά ατύχησε στη χώρα του. Αποφάσισε να εγκατασταθεί μόνιμα στην Αγ. Παρασκευή μια εποχή που περίσσευε ο λαϊκισμός και η υποκρισία.

Στοχοποιήθηκε εύκολα (ομοφυλόφιλος γαρ) και πέρασε στον κόσμο σαν «ο τρελός του χωριού» με τις γούνες...

Η επίσημη πολιτεία φοβήθηκε το σκάνδαλο. Κι άφησε να φύγει από τα χέρια της ό,τι είχε αξία, η συλλογή του. Στη συνέχεια άφησε να απαξιωθεί όχι μόνο η βίλα αλλά και η προσφορά του. Ευτυχώς, πρόλαβε ο ίδιος να δωρίσει 44 έργα στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Τα καλά νέα, όμως, είναι ότι δεν φροντίζει μόνο το Μακεδονικό Μουσείο την υστεροφημία του. Είναι και η ομάδα Φιλοπάππου, που έχει αναλάβει δράση. Μια ομάδα νέων ανθρώπων δημιούργησε blog (alexandrosiolas.blogspot.com) κι εκεί δημοσιοποιεί τις πολύ ενδιαφέρουσες δράσεις της. Αλλά και ο γνωστός αρχιτέκτονας-εικαστικός, Ανδρέας Αγγελιδάκης. Το έργο του «House for a collector», που πρωτοπαρουσιάστηκε στην προηγούμενη Art Athina, βρίσκεται σε εξέλιξη (φωτο).

Είκοσι ένα χρόνια μετά τον θάνατο του Ιόλα, η πολιτεία αποφασίζει (ακόμη μία φορά) να αξιοποιήσει το ακίνητο. Η μνήμη του, όμως, διασώζεται αποκλειστικά και μόνο από τους καλλιτέχνες, ανώνυμους και μη. Ευτυχώς. Η μπογιά και το λούστρο που θα βάλει (Κλείσιμο ματιού το ΤΑΠ στη βίλα της Αγ. Παρασκευής, θα είναι τα ετεροχρονισμένα κόλλυβα της κηδείας του.



ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Σάββατο 22 Αυγούστου 2009
ΣΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΕΝΟΣ ΘΡΥΛΟΥ
Βίλα Ιόλα

Πρόσκληση σε πάρτι εκατομμυρίων, φαντασμάτων και ερωτηματικών
ΚΕΙΜΕΝΟ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ (boyio@enet.gr) | ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ

Λένε ότι ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις. Στην Αγ. Παρασκευή αυτές περισσεύουν και εξαιτίας τους ένας μοναδικός χώρος, που θα μπορούσε να είναι στολίδι για την πόλη ως πολιτιστικό κέντρο, κινδυνεύει να γίνει -τι πρωτότυπο!- μπετόν.

Η ιστορία θα ήταν άλλη μία από τις αμέτρητες που αφορούν την τύχη των ελεύθερων χώρων, όμως αντίθετα με άλλες, όπου για να δεθεί το δράμα υπάρχει ο ρόλος του «κακού», εδώ δεν βρήκαμε κανέναν. Ολοι συμφωνούν ότι η βίλα Ιόλα πρέπει να δοθεί στους πολίτες ως δημόσιο αγαθό. Αλλά ώς εκεί. Στα λόγια.

Χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να δεις το «παλάτι», το «μέγαρο», όπως το περιέγραφαν δύο δεκαετίες πριν, σε αυτό το κτίριο πίσω από τη βρόμα και την εγκατάλειψη. Το μόνο που εντυπωσιάζει αρχικά είναι το μέγεθος - 1.760 τ.μ. το διώροφο σπίτι και 6,7 στρμ. ο κήπος. Εκεί που θρονιάζονταν περίβλεπτα γλυπτά τώρα φυτρώνουν αγριόχορτα και στους τοίχους, στη θέση αριστουργημάτων ζωγραφικής, αυθαδιάζει το γκράφιτι.

Οι εσωτερικοί χώροι προκαλούν θλίψη με τη γυμνότητά τους. Η κουζίνα έχει σημάδια από φωτιά. Μια πυρκαγιά παραλίγο να το αφανίσει πριν από λίγα χρόνια. Τίποτα κινητό δεν έχει μείνει, μόνο κάτι παλιά περιοδικά και σκισμένες αφίσες. Κουρέλια. Μετά το θάνατο του Ιόλα, το 1987, οι λεηλασίες γίνονταν κατά κύματα. Πίνακες, χαλιά, γλυπτά, πολυέλαιοι σηκώθηκαν με καμιόνια. Δεν περίμεναν καν να πεθάνει. Η πρώτη λεηλασία, προφανώς από κάποιους του κύκλου του, έγινε ενώ ο συλλέκτης ήταν ετοιμοθάνατος σε νοσοκομείο της Ν. Υόρκης. Από τη συλλογή με τα 11.000 έργα ένα μέρος πήραν οι κληρονόμοι του, αργότερα πωλήθηκε σε δημοπρασίες, και λίγα αρχαία κατάσχεσε το ελληνικό κράτος.

Ενα γλυπτό του Τάκη κείτεται σπασμένο στον κήπο. Μάλλον μεγάλο για να το αρπάξουν. Από τις κολόνες του κήπου, κοιτάζοντας φωτογραφίες από παλιά ρεπορτάζ, καταλαβαίνουμε ότι κάθε φορά υπήρχε και μία λιγότερη. Μάρμαρα από την Πεντέλη και τη Ραβένα με τα οποία είχε ντυθεί το κτίριο κομματιάστηκαν και ξηλώθηκαν.

Ο Ιόλας αγόρασε τη γη το 1965. Ηταν ήδη βαθύπλουτος αλλά ήθελε να γυρίσει στην Ελλάδα. Ανέθεσε το έργο στον σπουδαίο αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, που πήρε για βοηθό τον Τσαρούχη. Από την αρχή τα σχέδια ήταν μεγαλεπήβολα αλλά το αποτέλεσμα γινόταν σταδιακά ακόμη πιο εντυπωσιακό, καθώς ενσωματώνονταν στο σπίτι έργα τέχνης. Ακόμη και η κουπαστή στη σκάλα ήταν γλυπτό, της Claude Lalanne. Την ξήλωσαν κι αυτή.

Πικάσο, Ντε Κίρικο, Μιρό, Γουόρχολ, Νταλί, Μαγκρίτ, Ερνστ, Χατζηκυριάκος-Γκίκας... Οσο ζούσε ο Ιόλας, στο σπίτι του η τέχνη ξεπερνούσε σε αξία πολλά μουσεία μαζί. Πολλοί από τους καλλιτέχνες ήταν φίλοι του και τον επισκέπτονταν εκεί. Πολλοί, όπως ο Γουόρχολ, ξεκίνησαν από τις γκαλερί του.

«Εκεί που ό,τι λάμπει είναι χρυσός» είναι ο τίτλος ενός ρεπορτάζ του περιοδικού «Vogue» το 1982. Η ρεπόρτερ γράφει εκστασιασμένη γι' αυτά που βλέπουν τα μάτια της. Μια πόρτα ντυμένη με χρυσάφι! Χρυσά γλυπτά, αρχαία αγάλματα και μεταξωτές κουρτίνες... Σήμερα στη θέση εκείνης της πόρτας υπάρχουν τσιμεντόλιθοι. Η είσοδος γίνεται από γειτονική μπαλκονόπορτα.

Το κτήμα και η βίλα όχι μόνο σαπίζουν, αλλά, παρά τη σειρά των αποφάσεων για απαλλοτρίωσή τους, πότε από τον Δήμο και πότε από το κράτος, αποτέλεσμα μηδέν. Υπουργοί Πολιτισμού και δήμαρχοι έρχονται και φεύγουν, υπόσχονται, συνεδριάζουν, υπογράφουν στα χαρτιά αλλά... τίποτα.

Ο Ιόλας το 1984 δωρίζει 47 έργα του στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που δημιουργείται γύρω από αυτή τη συλλογή. Χαρίζει μερικούς ακόμη πίνακες στη Εθνική Πινακοθήκη. Εχει αποφασίσει να δωρίσει στο δήμο Αγ. Παρασκευής το χώρο, για να δημιουργηθεί Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης.

Κάποιοι γνωστοί του λένε ότι το σύνολο της συλλογής, σύμφωνα με μια διαθήκη του, θα κατέληγε ως κληροδότημα στο ελληνικό κράτος. Ομως ξαφνικά ξεσπάει μια θύελλα. Ενας τραβεστί καταγγέλλει όργια και αρχαιοκαπηλία στη βίλα. Οι κίτρινες εφημερίδες της εποχής ουρλιάζουν. Πολιτικοί και καλλιτέχνες που αναζητούσαν τη φιλία του τον αποφεύγουν. Είναι η αρχή του τέλους που θα κορυφωθεί με την αρρώστια του. Πάσχει από AIDS.

«Αν δεν ήταν όλα αυτά με τα σκάνδαλα και την ομοφυλοφιλία του, τότε πολύ γρήγορα και το θέμα της απαλλοτρίωσης θα είχε τελειώσει», μας λένε κάποιοι συνομιλητές. Είναι φανερό ότι μετά το θάνατό του οι πολιτικοί στρέφουν το... σεμνότυφο βλέμμα τους και δεν βλέπουν την ουσία, την πολιτιστική αξία του ακινήτου και των περιεχομένων του και την ανάγκη προστασίας. Οι βάνδαλοι, με λόγια και με πράξεις, έχουν το πάνω χέρι.

Η πρώτη κίνηση για να διασωθεί κάτι γίνεται από το δήμο της Αγ. Παρασκευής που το 1994 βάζει συμβολικά ένα λουκέτο στο χώρο διεκδικώντας τον. Το 1998 το οίκημα χαρακτηρίζεται διατηρητέο. Το 2000 το κτήμα χαρακτηρίζεται «Κέντρο Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων» με προεδρικό διάταγμα και γίνονται όνειρα για υπαίθριο μουσείο γλυπτικής. Την ίδια χρονιά το αγοράζει ο αρχιτέκτονας Σπύρος Γεωργίου για 782 εκατ. δραχμές. Από το περιβάλλον του μας είπαν πως γνώριζαν ότι το οίκημα ήταν διατηρητέο αλλά το υπουργείο Οικονομικών τους διαβεβαίωσε ότι το κτήμα δεν είχε δεσμεύσεις.

Ο δήμος ετοιμάζεται να το αγοράσει με ένα -εγκεκριμένο από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων- δάνειο ύφους 1,2 δισ. δρχ., αλλά σταματάει όταν το 2002 κηρύχθηκε από την κυβέρνηση η αναγκαστική απαλλοτρίωση. Εντάσσεται μάλιστα στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας. Το Σώμα Ορκωτών Λογιστών το εκτιμά στα 9,1 εκατ. ευρώ. Ταυτόχρονα γίνονται και δύο δίκες για την αξία και το πρωτοδικείο εκδικάζει αρχικά 17 εκατ. ευρώ ενώ στο εφετείο γίνεται ο συμβιβασμός στην τιμή που όρισε το ΣΟΕ. Για να μη ζαλιστούμε από τα νούμερα, η τελική τιμή απαλλοτρίωσης είναι πάνω από τέσσερις φορές μεγαλύτερη της τιμής αγοράς. Αυτό κάποιοι θα το έλεγαν καλή εμπορική επιτυχία και κάποιοι άλλοι θέτουν ερωτηματικά για το πώς έφτασε εκεί. Με την αλλαγή της κυβέρνησης το 2004 και τη λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων, η απόφαση για την απαλλοτρίωση ανακαλείται.

Ο τότε υφυπουργός Πολιτισμού Πέτρος Τατούλης προσπαθεί να πάρει το ακίνητο για να γίνει πολιτιστικό κέντρο για 5 εκατ. ευρώ, όσο και η αντικειμενική αξία (σήμερα περίπου 5,5 εκατ. ευρώ). «Η εκτίμηση της αξίας έγινε από τριμελή επιτροπή της Κτηματικής Υπηρεσίας, όπως ορίζει ο νόμος», μας λέει. «Επειδή οι ιδιοκτήτες δεν συμφώνησαν, τους προτάθηκε ανταλλαγή με άλλο ακίνητο του Δημοσίου. Δεν βρήκαν ούτε αυτή την πρόταση ικανοποιητική. Ως υφυπουργός Πολιτισμού έκανα κάθε δυνατή προσπάθεια για τη διευθέτηση του ζητήματος, το οποίο εκκρεμούσε για μεγάλο διάστημα, πάντα στο πλαίσιο του δυνατού και με γνώμονα τη νομιμότητα και τη διαφάνεια».

Ο ιδιοκτήτης προσφεύγει στο ΣτΕ για αποχαρακτηρισμό της έκτασης ώστε να μπορεί να οικοδομήσει. Η υπόθεση, μετά από πέντε αναβολές, θα δικαστεί στις 23 Σεπτεμβρίου. Με δύο αποφάσεις, του Γ. Βουλγαράκη και του Μ. Λιάπη διαδοχικά ως υπουργών Πολιτισμού, το Δημόσιο επιστρέφει ως αγοραστής. Η τελευταία, πέρσι, ήταν μάλιστα κατεπείγουσα. Ρωτήθηκε ο ιδιοκτήτης αν συμφωνεί στα 9,042 εκατ. ευρώ της νέας εκτίμησης (έκοψαν κάτι), είπε «ναι», αλλά και πάλι...

Από το υπουργείο πήραμε τη διαβεβαίωση ότι οι προθέσεις δεν έχουν αλλάξει, αλλά χρήματα δεν υπάρχουν. Ενα από τα προβλήματα είναι ότι με την περσινή απόφαση το κονδύλι θα έβγαινε από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων. Πράγμα ελαφρώς παράλογο, αφού όσο στοιχίζει η βίλα είναι ο ετήσιος προϋπολογισμός του ΤΑΠ, και έχει ένα σωρό ιδιοκτήτες άλλων ακινήτων να αποζημιώσει.

Η Μαρία Δαμανάκη έχει ασχοληθεί πολλά χρόνια με το θέμα. Πρόσφατα κατέθεσε άλλη μία ερώτηση στη Βουλή, για το αν προτίθεται ο νυν υπουργός Α. Σαμαράς και με ποιο χρονοδιάγραμμα να προχωρήσει στην απαλλοτρίωση. Τη ρωτήσαμε τι φταίει και παρά τις αποφάσεις, και από το ΠΑΣΟΚ και από τη Ν.Δ., τελικά τίποτα δεν γίνεται. «Η πολιτική της Ν.Δ. είναι τσιμέντο παντού και όταν έχεις ως προτεραιότητα το τσιμέντο δεν βάζεις 9 εκατ. στη βίλα Ιόλα», απάντησε. «Προ του 2004 υπήρξε μία θετική εξέλιξη, που όμως έμεινε ημιτελής. Μετά το 2004 η κυβέρνηση έβαλε το θέμα στο τελευταίο συρτάρι και σήμερα βρισκόμαστε στο κρίσιμο στάδιο ενδεχόμενου αποχαρακτηρισμού της έκτασης. Αυτό δεν πρέπει να συμβεί. Η βίλα και ο περιβάλλων χώρος έχουν και ιστορική αξία αλλά και σημαντική περιβαλλοντική σημασία για την ποιότητα ζωής των κατοίκων της Αγ. Παρασκευής και της βόρειας Αθήνας».

Στο περιβάλλον του ιδιοκτήτη θεωρούν βέβαιο ότι θα κερδίσουν την υπόθεση στο ΣτΕ. Μάθαμε ότι ήδη δύο εφοπλιστές έχουν ενδιαφερθεί να αγοράσουν το κτήμα.

Οι κάτοικοι της περιοχής έχουν απηυδήσει. Για χρόνια ακούν, ειδικά προεκλογικά, ότι εκεί θα γίνει ένα πάρκο πολιτισμού. Υπήρξε ακόμη και μια πρόταση να το αγοράσει ο δήμος με έκτακτη εισφορά των κατοίκων. Αλλά αυτά δεν συμβαίνουν στην Ελλάδα. Οχι για τον πολιτισμό. Οι καλλιτέχνες, μεταξύ τους και πολλοί διάσημοι, έχουν απηυδήσει. Κάθε τόσο υπογράφουν εκκλήσεις... Η «Ομάδα Φιλοπάππου», μια πρωτοβουλία εικαστικών, το έχει αναγάγει σε κεντρικό της θέμα.

Ο δικηγόρος του ιδιοκτήτη Θεόδωρος Κωνσταντόπουλος μας λέει ότι δεν έχουν κανένα λόγο να είναι ενάντιοι στο κοινό αίσθημα για την αξιοποίηση του ακινήτου. Θέλουν να λυθεί το θέμα, να πάρουν την αποζημίωση και να παραδώσουν το κτήμα.

Αντί για επίλογο να προσυπογράψουμε μια παλαιότερη έκκληση γνωστών καλλιτεχνών, μεταξύ των οποίων ο Κώστας Γαβράς, που κατέληγε με τη φράση: «Αν η πολιτική βούληση δεν επαρκεί για να σώσει από την τσιμεντοποίηση ιστορικούς χώρους, δεν μπορούμε να μιλάμε για πολιτισμό στην Ελλάδα».

Διαβάστε

..............1..............

Νίκος Σταθούλης, «Αλέξανδρος Ιόλας», εκδ. Λιβάνη

Η βιογραφία του γκαλερίστα και συλλέκτη. Από την Αλεξάνδρεια του Καβάφη σε μεγάλα μπαλέτα και από τα καταγώγια της τέχνης στα σαλόνια των κροίσων, ο Ιόλας έζησε μια μυθιστορηματική ζωή.

..............2..............

Ντανιέλ Αράς, «Ιστορίες ζωγραφικής», εκδ. Εστία

Η ιστορία της ζωγραφικής από την ανακάλυψη της προοπτικής ώς την εξαφάνιση της φιγούρας. Μαθήματα για τη μύηση των θεατών σε τεχνικές και ζωγράφους.


Ποιός ήταν ο Αλέξανδρος Ιόλας

* Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1908 ως Κωνσταντίνος Κουτσούδης.

* Γιος εμπόρου, ήρθε στην Αθήνα με μόνο εφόδιο συστατικές επιστολές του Κ. Καβάφη προς τους Κ. Παλαμά, Α. Σικελιανό και Δ. Μητρόπουλο.

* Ανακαλύπτει στο χορό το ταλέντο του και σπουδάζει στην Αθήνα, στο Βερολίνο και στο Παρίσι. Γίνεται πρώτος χορευτής σε μεγάλα μπαλέτα.

* Στο Παρίσι συναναστρέφεται με καλλιτέχνες. Αγοράζει τον πρώτο του πίνακα από τον ίδιο τον Ντε Κίρικο και ερωτεύεται τον Ζαν Κοκτό. Σιγά σιγά εγκαταλείπει το χορό και στρέφεται στις εικαστικές τέχνες.

* Το 1944 ανοίγει την πρώτη του γκαλερί στη Νέα Υόρκη. Η ελίτ των ΗΠΑ τον λατρεύει και η κόρη του προέδρου Ρούσβελτ τον «βαπτίζει» Αλέξανδρο Ιόλα.

* Στην γκαλέρι του εκθέτει για πρώτη φορά ο Αντι Γουόρχολ ενώ παρουσιάζονται και Ευρωπαίοι άγνωστοι στους Αμερικανούς, όπως ο Ερνστ και ο Μαγκρίτ. Λέγεται ότι πρώτος εκτίναξε τις τιμές σε έργα από μερικά δολάρια σε εκατοντάδες χιλιάδες.

* Τα επόμενα χρόνια ανοίγει πολλές άλλες γκαλερί σε μεγάλες πόλεις από τη Μαδρίτη έως τη Βηρυτό. Παίζει με τη σύγχρονη τέχνη επιδέξια και μισθώνει καλλιτέχνες να δουλεύουν γι' αυτόν με συμβόλαια.

* Το γαλλικό κράτος του απονέμει το παράσημο της λεγεώνας της τιμής.

* Επιστρέφει στην Ελλάδα στην ακμή της επιτυχίας του και χτίζει τη βίλα του. Εκεί φιλοξενεί τρανταχτά ονόματα της τέχνης αλλά και φιλόδοξους νέους. Ενδύεται το ρόλο του μαικήνα που τον λατρεύουν και τον μισούν για τη συμπεριφορά του και ένα εκκεντρικό για την εποχή ντύσιμο που κραυγάζει τις ερωτικές του προτιμήσεις. Ζει μέσα στη χλιδή και τις απολαύσεις αλλά χαρίζει και πολλά έργα σε μουσεία.

* Ο ελληνικός λαϊκίστικος συντηρητισμός τού ανοίγει πόλεμο τη δεκαετία του 1980 και με πηχυαίους τίτλους για «βίλα οργίων» και άλλα τέτοια τον απομονώνει από τους «φίλους» του.

* Στις 8 Ιουνίου 1987 αφήνει την τελευταία του πνοή στη Νέα Υόρκη. Κύρια κληρονόμος του ήταν η αδελφή του Νίκη Στάιφελ.

Αλέξανδρος lόλας

[ Δημοσιεύθηκε στο τεύχος 12 της Βιταμίνης Ο]

Ο διεθνούς φήμης Έλληνας γκαλερίστας Αλέξανδρος Ιόλας παραμένει ακόμα -10
χρόνια μετά το θάνατό του- ένα ερωτηματικό στη μικρή παράδοση της νεοελληνικής
τέχνης.

Παρά τα αρκετά εκτεταμένα δημοσιεύματα του τύπου, καυτό ενδιαφέρον ακόμα
και ξένων μελετητών παραμένει μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα που προβληματίζει.
Η πρόσφατη έκδοση της βιογραφίας του με τίτλο «Αλέξανδρος Ιόλας» (εκδόσεις
Νέα Σύνορα, Λιβάνη) έρχεται να φωτίσει κάποιες σκιώδεις και μυστικές πλευρές του
χαρακτήρα του. Πρόκειται για τις απομαγνητοφωνημένες συνομιλίες με το
δημοσιογράφο Γιάννη Σταθούλη στο σπίτι της Αγ. Παρασκευής.

Γυρνώντας πίσω στο χρόνο συναντάμε έναν άνθρωπο ευαίσθητο και
συναισθηματικό, ένα παιδί που δε θα συμβιβαστεί ποτέ με το όνειρο του πατέρα του
να τον κάνει επιχειρηματία.

«Δεν ήμουν πλασμένος γι' αυτά τα πράγματα», υποστηρίζει. «Θυμάμαι σαν τώρα
και δε θα ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου όταν σκαστός από το σπίτι είδα τη Μαρίκα
Κοτοπούλη που ήρθε στην Αλεξάνδρεια και έπαιζε την Κλυταιμνήστρα. Όχι μόνο
μαγεύτηκα, άλλαξε η ζωή μου. Κατάλαβα ότι ήμουν γεννημένος για την τέχνη.»
Μετά από παρότρυνση του Άγγ. Σικελιανού, ο μικρός Αλέξανδρος καταλήγει
στην Ευρώπη και ασχολείται με το χορό. Συνεργάζεται με το Θέατρο Σάλτσμπουργκ,
την όπερα του Βερολίνου και την Κίρα Νιζίνσκι. Θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί σε
έναν από τους καλύτερους χορευτές στον κόσμο.

Ένα απρόσμενο όμως γεγονός θα σταθεί η αφορμή να εγκαταλείψει για πάντα το
χορό και να ασχοληθεί με τη συλλογή έργων τέχνης. «Μια μέρα εκεί που περπατούσα
στο δρόμο, είδα σε μια βιτρίνα έναν πίνακα και, χωρίς να ξέρω γιατί, σταμάτησα
μπροστά του.»

Ο Έλληνας μέντορας βρίσκεται ίσως στην καλύτερη περίοδο της ζωής του, όπου
τα έχει όλα: νιάτα, ταλέντο, πάθος για δουλειά, επιτυχία, αναγνώριση. Η πρώτη του
γκαλερί στην 55η οδό της Ν. Υόρκης είναι μόνο η αρχή μιας πετυχημένης συνέχειας
στο Παρίσι, τη Βηρυτό, τη Γενεύη, το Μιλάνο, τη Μαδρίτη, τη Ρώμη, τη Ζυρίχη. Το
διάστημα αυτό ο Ιόλας δουλεύει ασταμάτητα, οργανώνει εκθέσεις σ' όλο τον κόσμο,
ανοίγει τη μια γκαλερί πίσω από την άλλη και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα στη
δουλειά και σε αξέχαστες, όπως ο ίδιος λέει, νυχτερινές εξορμήσεις στο τότε
μαγευτικό Παρίσι, στο ερωτικό Βερολίνο και στην προκλητική Ν. Υόρκη.

Σε κάποιο σημείο του βιβλίου αναφέρει: «Δύο πράγματα σημάδεψαν τη ζωή μου:
η τέχνη και ο έρωτας. Ποτέ δεν έκρυψα οτι είχα τα ωραιότερα αγόρια που
κυκλοφορούσαν. [...] Από μικρό παιδί με τραβούσε το αντρικό σώμα. Ο πρώτος
άντρας που μ' έμαθε να μην ντρέπομαι γι' αυτό που είμαι ήταν ο Άγγελος
Σικελιανός.»

Ο Ιόλας ποτέ δε φοβήθηκε να δηλώσει ανοιχτά την ομοφυλοφιλία του. Δυστυχώς
η ειλικρίνειά του θα δώσει τροφή στα ΜΜΕ τα οποία θα προσπαθήσουν προς το τέλος
της ζωής του να διασύρουν το όνομά του.

Τα πρωτοσέλιδα της εποχής έγραφαν για «ρωμαϊκά όργια στο σπίτι του
ανώμαλου συλλέκτη». Η Αυριανή θα φτάσει στο σημείο να δημοσιεύσει το τηλέφωνό
του, παροτρύνοντας τους αναγνώστες να παίρνουν και να τον βρίζουν.

Το θέμα θα πάρει μεγάλες διαστάσεις και θα φτάσει μέχρι τα δικαστήρια με τον
Ιόλα να κατηγορείται για παραβίαση του νόμου περί ναρκωτικών, ακολασία με
νεαρούς άντρες και παράνομη εμπορία αρχαιοτήτων.

Κανείς δε θα μάθει ποτέ κατά πόσο αληθεύουν όλες αυτές οι φήμες γύρω από τη
ζωή του. Οι δηλώσεις των καλλιτεχνών που γνώρισαν τον Ιόλα παραμένουν πάντα
επιφυλακτικές και συγκρατημένες. Ο ζωγράφος Κ. Τσόκλης είχε πει κάποτε: «Ήταν
γοητευτική προσωπικότητα ο Ιόλας, αλλά ήθελε να υποτάσσει τους καλλιτέχνες του.
Εξευτέλιζε το Φασιανό. Τον σήκωνε τρεις η ώρα το πρωί και του έλεγε: “Έλα στη
γκαλερί να ζωγραφίσεις ένα νέο αγόρι που έχω σήμερα μαζί μου”, και έτρεχε ο
Αλέκος να ζωγραφίσει τον γκόμενο του Ιόλα.»

Ο Ακριθάκης σε ερώτηση γύρω από το χαρακτήρα του Ιόλα θα προσθέσει: «Δεν
υπήρξε πιο αδίστακτο πλάσμα στην ιστορία της τέχνης, πιο δικτατορικό, πιο σκληρό
και συγχρόνως πιο εύθραυστο. Ήταν πολύ δίκαιος ο Ιόλας.»

Τον ίδιο δε φαίνεται να τον απασχολούν όλα αυτά. Εξάλλου το διάστημα αυτό ο
ηλικιωμένος πια συλλέκτης αποφασίζει να υλοποιήσει το μεγάλο του όνειρο: τη
δημιουργία ενός μουσείου μοντέρνας τέχνης στη Θεσσαλονίκη: «Να αφήσω κάτι στην
πατρίδα μου με το οποίο θα με θυμούνται.»

Τα σχέδια ετοιμάστηκαν και ο ίδιος έδωσε 65 έργα της συλλογής του σαν δωρεά
στο Μουσείο. Δεν πρόλαβε όμως να το δει ποτέ τελειωμένο. Τον πρόλαβε ο θάνατος
στις 8 Ιουνίου 1987. Το ιατρικό ανακοινωθέν αναφέρει ότι πέθανε από το σύνδρομο
του Aids.

Το μουσείο που ετοίμαζε ο Ιόλας σε ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο στη
βιομηχανική περιοχή της Σίνδου Θεσ/νίκης έμεινε τελικά στα προσχέδια.
Δημιουργήθηκε ένα άλλο στο χώρο της Διεθνούς Έκθεσης, το οποίο ανακαινίσθηκε
πρόσφατα και προσφέρει σημαντικές εκθέσεις μοντέρνων καλλιτεχνών.

Τα έργα που έδωσε σαν δωρεά στο μουσείο, εκτέθηκαν για πρώτη φορά τον
Ιούνιο σε μια έκθεση του ΟΠΠΕ-Θ'97 στο διατηρητέο Κτίριο της Τράπεζας
Μακεδονίας-Θράκης.

Έχουν περάσει πάνω από 10 χρόνια και δεν υπάρχει ένας χώρος για τη μόνιμη
τοποθέτηση των αποκτημάτων του μουσείου. Είναι καιρός να δοθούν τα έργα στο
κοινό.

Θα ήταν το λιγότερο που θα μπορούσε να γίνει για να τιμήσουμε τη μνήμη και
την προσφορά τ του Ιόλα στην πόλη.

Γιώργος Τσιτιρίδης